Rysunek ofertowy nowego samolotu, nazwanego wówczas RWD-16 b, powsta� ju� na pocz�tku 1937 roku. Prototyp, ju� pod nazw� RWD-16 bis, zbudowano w pierwszej po�owie 1938 roku. Zosta� on oblatany przez Eugeniusza Przysieckiego na prze�omie czerwca i lipca tego samego roku. Badania w locie wykaza�y niewystarczaj�c� sterowno�� kierunkow� samolotu. W zwi�zku z tym postanowiono zmieni� statecznik pionowy - z szerokiego na wysoki i spiczasty. Tak zmodyfikowany prototyp wypr�bowano z dobrym skutkiem we wrze�niu 1938 roku. W tym samym miesi�cu zosta�y pomy�lnie uko�czone badania samolotu przez ITL.

Do dnia 1-go grudnia tego samego roku zbudowano dwie kolejne sztuki RWD-16 bis. Pierwsza z nich otrzyma�a znaki rejestracyjne SP-BPC. Od prototypu r�ni�a si� kszta�tem tylnych okien kabiny, ale podobnie jak on wyposa�ona by�a w polski silnik Avia 3 o mocy 44 kW. Drugi egzemplarz (nr fabr. 305) nosz�cy rejestracj� SP-BPE mia� natomiast zainstalowany silnik Cirrus Minor o mocy 66 kW i by� w rzeczywisto�ci "prototypem" ulepszonej, "luksusowej" wersji RWD-16 bis oznaczonej RWD-21. Amortyzatory dla RWD-16 bis równiez pochodzi�y z firmy Avia.

Buduj�c ten samolot wytw�rnia pragn�a spopularyzowa� turystyk� lotnicz�. Tak� popularyzacj� lotnictwa popiera�a r�wnie� LOPP. W tym celu 14 stycznia 1939 dokonano na Ok�ciu publicznej prezentacji RWD-16 bis i motoszybowca "B�k". Obie maszyny mo�na by�o podziwia� zar�wno na ziemi jak i w locie. Inicjatywa ta okaza�a si� na tyle udana, �e pod koniec tego samego miesi�ca LOPP zam�wi�a w DWL, za po�rednictwem Komitetu �wirki i Wigury, 20 egzemplarzy RWD-16 bis. Zg�aszaj�cy si� do LOPP przyszli w�a�ciciele p�acili za samoloty jedynie 9 500 z�otych poniewa� LOPP wypo�ycza�a silnik za darmo, a ponadto udziela�a 20% zni�ki z tytu�u zwrotu podatkowego. W praktyce warunki te umo�liwia�y nabycie maszyny za 53% jej rzeczywistej ceny. Nic wi�c dziwnego. �e do�� szybko pojawili si� ch�tni do nabycia samolotu, kt�ry kosztowa� tyle co dwa samochody Polski Fiat. W aeroklubach zawi�zywa�y si� grupki 3-4 pilot�w kt�rzy zamierzali wsp�lnie naby� i u�ytkowa� ten sam egzemplarz.

Istnia�a r�wnie� mo�liwo�� kupna samolotu na raty. Przedstawia�a si� ona nast�puj�co:

Tabela sp�at ratalnych za samolot RWD-16 bis Zadatek Ilo�� rat 18 12 6 4 800 z� rata 405 z� (razem 12 270 z�) rata 603 z� (razem 12 036 z�) rata 1 187 z� (razem 11 902 z�) 6 800 z� rata 296 z� (razem 12 127 z�) rata 439 z� (razem 12 068 z�) rata 848 z� (razem 11 888 z�) 8 200 z� rata 210 z� (razem 11 980 z�) rata 310 z� (razem 11 920 z�) rata 611 z� (razem 11 866 z�)

Nie jest jasn� sprawa produkcji seryjnej RWD-16 bis. Wiadomo jedynie, �e pierwsze zam�wienia mia�y miejsce ju� w styczniu 1939 roku i �e w lutym w�a�cicielami nowych samolot�w sta�y si� nast�puj�ce osoby: 26-letnia dr in�. Jadwiga Pitulanka z Aeroklubu Krakowskiego, dr �wi�tos�aw Baley z Dubna, H. Hoffman z Warszawy, w�a�ciciel maj�tku Stemplew - Jerzy Gerlicz oraz ��dzki przemys�owiec Andrzej Sobczyk. Wiele innych tranzakcji by�o w toku. Spodziewano si� przy tym, �e zam�wiona przez LOPP seria 20 egzemplarzy nie wystarczy na pokrycie popytu. Do 20 lutego zamówiono ju� ��cznie pi�tna�cie egzemplarzy w tym dwa do �odzi, trzy do Poznania, trzy do Warszawy oraz jeden do Piotrkowa.

17 stycznia 1939 roku "S�owo Pomorskie" donosi�o na swoich �amach o zamiarze przemianowania RWD-16 bis na RWD-21. Fakt ten zdaje si� potwierdza� opublikowany 26 lutego 1939 roku w "Naszym �yciu" artyku� w którym czytamy:

"W dalszym urzeczywistniania na wielk� skal� zakrojonej akcji rozpowszechniania w�ród szerokich sfer spo�ecze�stwa polskiego sportu lotniczego, w realizowaniu rzuconego niedawno has�a "Uczmy si� lata�", Liga obrony powietrznej pa�stwa przyst�puje w najbli�szym czasie do planowego dzia�ania. LOPP chce umo�liwi� jak najszerszym sferom posiadanie w�asnego samolotu. W tym celu Do�wiadczalne Warsztaty Lotnicze b�d� produkowa� dwa typy tani� p�atowców: B�ka i popularn� limuzyn� RWD-21. LOPP umo�liwi nabywanie tych tanich samolotów na raty. Rat miesi�cznych b�dzie od 6 do 18. Nabywcy popularnych p�atowców b�d� bezp�atnie kszta�ceni w pilota�u motorowym, poza tym otrzymaj� bezp�atnie silnik. [...] Samolot RWD-21 - to ju� wygodna 2-osobowa limuzyna z szybko�ci� podró�n� 170 km na godzin�, przy zasi�gu 700 km. Kabina wyposa�ona w nowoczesny sprz�t nawigacyjny. Dzi�ki zastosowanym przy konstrukcji p�atowca klapom, osi�gni�to u�atwienia w starcie i l�dowaniu, samolot zu�ywaj�cy 10 litrów benzyny na 100 km, kosztowa� b�dzie gotówk� 11.800 z�. przy skromniejszem wyposa�eniu kabiny, 12.500 z�. przy luksusowej kabinie."

Z relacji �wiadk�w wynika, �e wspomniany ju� ppor. rez. pil. Jerzy Gerlicz, otrzyma� zam�wiony przez siebie samolot. Maszyna przechowywana by�a w hangarze znajduj�cym si� na terenie jego maj�tku. We wrze�niu ppor. pil. Gerlicz odlecia� swoim RWD-16 bis ze St�plewa na lotnisko ��d�-Lublinek by tam obj�� stanowisko dow�dcy 5 plutonu ��cznikowego Armii Karpaty.

Dodajmy jeszcze, �e wspomniana ju� dr in�. Pitulanka sta�a si� pierwsz� w Polsce w�a�cicielk� samolotu. Jak donosi� "Ikac" w lutym nale�no�� za p�atowiec by�a ju� w znacznej cz�ci uregulowana, a s�yn�ca z nietuzinkowego charakteru Krakowianka mia�a go otrzyma� w maju. Czy wytwórnia dotrzyma�a ustalonego terminu, nie wiadomo. Mo�na jedynie si� domy�la�, �e niewywi�zanie si� z obietnicy przez DWL poskutkowa�oby osobist� wizyt� dr Pitulanki w gabinecie dyrektora Jerzego W�drychowskiego. Pewne natomiast jest, �e 15 lipca 1939 roku, z okazji obchodów dziesi�ciolecia Aeroklubu Gda�skiego, Jadwiga Pitulanka przyleciala do Gdyni ju� swoim w�asnym samolotem.

"Skrzydlata Polska" z marca 1939 do nabywc�w RWD-16 bis zaliczy�a tak�e ziemianina z Wile�szczyzny Karola W�dziagolskiego. Nie kupi� on jednak tego samolotu, lecz naby� jego ulepszon� wersj� - RWD-21. Samolot W�dziagolskiego zosta� oblatany 18 lipca 1939 r. i otrzyma� rejestracj� SP-BRF. By� mo�e wcze�niej zam�wiony przez niego RWD-16 bis trafi� ostatecznie do Aeroklubu Wile�skiego - wiadomo bowiem, �e aeroklub ten u�ytkowa� conajmniej jedn� maszyn� tego typu.

W drugiej po�owie kwietnia, do ch�tnych na zakup RWD-16 bis do��czy� A. Blaszild wp�acaj�c od razu zaliczk� w wysko�ci 7'800 z�otych.

Analiza numer�w fabrycznych DWL wydaje si� sugerowa�, �e zbudowano co najmniej kilka seryjnych RWD-16 bis (numery mi�dzy 302 a 310 i mi�dzy 316 a 326, z kt�rych kilka przydzielono dla RWD-13). Niekt�re �r�d�a m�wi� o "du�ej ilo�ci wyprodukowanych maszyn kt�re prawdodobnie nigdy nie wzbi�y si� w powietrze". By� mo�e samoloty te otrzyma�y znaki rejestracyjne mi�dzy SP-BRL a SP-BRZ. Poniewa� jednak zachowane do dzi� dane z przedwojennego Rejestru Polskich Statk�w Powietrznych nie s� kompletne, nie mo�na tego z ca�� pewno�ci� stwierdzi�.

We wrze�niu 1939 Zygmunt Urba�ski ewakuowa� jeden egzemplarz RWD-16 bis z Warszawy do Brze�cia.

Czasopisma:

S�owo Pomorskie nr. 13 - 17.01.1939

Kurjer Warszawski nr. 30 - 30.01.1939

Nasze �ycie nr. 9 - 09.02.1939

ABC - Nowiny Codzienne nr. 51 - 20.02.1939

Dziennik Pozna�ski nr. 51 - 03.03.1939

Expres Zag��bia nr. 64 - 05.03.1939

Polska Zbrojna nr. 117 - 28.04.1939

Ma�y Dziennik nr. 195 - 19.07.1939

Dane techniczne RWD-16 bis: Rozpi�to��: 11,0 m   Pr�dko�� minimalna: 70 km/h D�ugo��: 8,5 m   Wznoszenie:  3,1 m/s Wysoko��: 2,07 m   Pu�ap:  4150 m Powierzchnia no�na: 14,95 m2   Zasi�g:  700 km Masa w�asna: 385 kg   Rozbieg: 140 m Masa u�yteczna: 230 kg   Dobieg: ... m Masa ca�kowita: 615 kg   Zu�ycie paliwa: 16 l/h Pr�dko�� maksymalna: 180 km/h   Maksymalny czas trwania lotu: 4,5 h Pr�dko�� przelotowa: 155 km/h   Silnik Avia 3 o mocy: 65 KM

Cena samolotu bez silnika: 11 600 z�.
Cena silnika Avia 3: 6 200 z�.

Teksty i opracowanie: (c) 2003 - 2019, Robert Gujski.
Wszelkie prawa zastrze�one. Wszelkiego rodzaju kopiowanie, bez zgody autora, zabronione.