Prace post�powa�y w szybkim tempie i ju� 14 stycznia 1935 roku Kazimierz Chorzewski dokona� oblotu nowego prototypu, kt�ry 6 czerwca otrzyma� znaki rejestracyjne SP-AOA. Prototyp ten by� jedynym egzemplarzem RWD-13, na kt�rym zainstalowano owiewki do k�. Dobre w�a�ciwo�ci nowego samolotu sprawi�y, �e ju� w maju Warsztaty przyst�pi�y do produkcji pierwszej serii siedmiu egzemplarzy (SP-ATA do SP-ATG), zam�wionej przez LOPP jeszcze w 1934 roku.

Pierwszy egzemplarz RWD-13 z tej serii (SP-ATB, nr. fabr. 114) wpisano do Rejestru Polskich Statk�w Powietrznych 7 sierpnia 1935 roku. Otrzyma� go Aeroklub Gda�ski. W miesi�c p�niej zarejestrowano kolejny samolot tego typu - SP-ATE. P�atowiec ten by� w pocz�tkowym okresie swojego istnienia samolotem fabrycznym DWL. Pozosta�e pi�� egzemplarzy z tej pierwszej serii¹ przekazano 22 grudnia 1935 roku do aeroklub�w. Uroczysto�� mia�a miejsce na lotnisku mokotowskim w Warszawie.

26 stycznia 1936 roku mia�o miejsce dosy� niecodzienne wydarzenie: �lub pilota do�wiadczalnego DWL Aleksandra Onoszki. Nie by�oby w tym nic nadzwyczajnego gdyby nie fakt, �e m�odzi narzeczeni zamieszkali w Warszawie i nale��cy obydwoje do parafii �w. Zbawiciela, postanowili pobra� si� na Jasnej G�rze. Jako �e przysz�y pan m�ody by� lotnikiem, zdecydowano uda� si� do cz�stochowskiego sanktuarium drog� powietrzn�. Na t� okazj� "Erwudziacy" po�yczyli swoj� fabryczn� RWD-13 (SP-ATE), wyposa�on� w silnik De Havilland "Gipsy" z rozrusznikiem elektrycznym, za sterami kt�rej zasiad� Witold Rychter udaj�cy si� na uroczysto�� w charakterze �wiadka. Drug� RWD-13 (SP-ATC), udost�pnion� przez Aeroklub Warszawski, lecieli nowo�e�cy. W p� godziny po starcie, Witold Rychter stwierdzi� wyst�puj�ce co pewien czas drgania prowadzonego przez siebie samolotu. Sprawa przedstawia�a si� zagadkowo dop�ki si�dz�cy obok pilota mechanik nie stwierdzi�, �e drzemi�cy na tylnym siedzeniu drugi �wiadek dosta� czkawki. Po wyl�dowaniu w Cz�stochowie okaza�o si�, �e dozorca tamtejszego lotniska mieszka� w Piotrkowie, a klucz do hangaru znajdowa� si� w Tomaszowie. Po uroczysto�ciach �lubnych nast�pi� odlot do Warszawy. Witold Rychter wspomina: "Po starcie w drog� powrotn� kilkakrotnie przelecieli�my po obu stronach wie�y klasztoru, wzbudzaj�c tym wielk� sensacj�, i pod��yli�my do Warszawy. Samolot z nowo�e�cami znajdowa� si� za moim, gdy� m�odzi mieli sobie du�o do powiedzenia, a RWD-13 nie wymaga� �adnej interwencji pilota i lecia� sam po nakazanym kursie. Jedynie nad lotniskiem w Warszawie, na znak Onoszki, przelecieli�my bardzo blisko siebie, po czym, rozumiej�c si� doskonale, wykonali�my p�-akrobacj� lustrzan�, l�duj�c nast�pnie skkrzyd�o w skrzyd�o z efektownego �lizgu. Nikt nam za to wszystko nawet nie nawymy�la�, albowiem by�o ju� niedzielne pop�udnie i nie by�o na lotnisku os�b urz�dowych. Jedynie m�oda �onka ponios�a strat�, pozbywaj�c si� w spos�b gwa�towny ca�ego, tak przecie� �wietnego obiadu."

9 maja tego samego roku nast�pi�o w Warszawie, w obecno�ci Prezydenta Ignacego Mo�cickiego, przekazanie pierwszych trzynastu samolot�w dla nowootwartej Szko�y Pilot�w w Bielsku-Bia�ej. W�r�d nich znalaz�y si� kolejne trzy RWD-13: SP-ATH, -ATJ i -ATK.

Kilka dni p�niej, 15 maja, rozpoczyna�a si� w Sztokholmie mi�dzynarodowa wystawa lotnicza pod nazw� Internationella Luftfartsustalliningen i Stokhlm. Postanowiono wykorzysta� t� okazj� do zaprezentowania nowego produktu DWL na arenie mi�dzynarodowej. Do stolicy Szwecji polecia� na RWD-13 (SP-ATJ) Aleksander Onoszko z �on�. Trasa lotu wiod�a przez Hamburg i Kopenhag�. Niestety, w okolicach Hamburga samolot wlecia� w tak g�st� mg��, �e pilot zosta� zmuszony do awaryjnego l�dowania na pastwisku. Wkr�tce po wyl�dowaniu samolot zosta� otoczony przez wszystkie okoliczne krowy, kt�re niefortunna za�oga musia�a nieustannie odp�dza� by nie dopu�ci� do uszkodzenia jakiej� cz�ci maszyny. Trudno�ci pogodowe sprawi�y, �e samolot dotar� do celu z jednodniowym op�nieniem. Na przetransportowanie maszyny z lotniska Lindaragen, po�o�onego 20 kilometr�w na p�noc od Sztokholmu by�o ju� za p�no. Aleksander Onoszko postanowi� wi�c wyl�dowa� na RWD-13 w alei przebiegaj�cej nieopodal hali wystawowej. Uzgodniono z miejscow� policj�, �e aby to umo�liwi�, nast�pnego dnia o godzinie si�dmej rano zostanie w tym miejscu wstrzymany ruch samochodowy na pi�� minut. Operacja powiod�a si� doskonale. Po z�o�eniu skrzyde�, przyby�y drog� powietrzn� samolot zosta� wprowadzony do wn�trza hali i, nim silnik zd��y� ostygn��, maszyna by�a gotowa do ogl�dania. Wyczyn ten wzbudzi� niema�� sensacj� w lokalnej prasie. Po zako�czeniu wystawy 1. czerwca SP-ATJ wystartowa� z tego samego miejsca, by po kr�tkim locie znale�� si� na otwartym tego dnia lotnisku Bromma. By� to pierwszy samolot, kt�ry tam wyl�dowa�. Nast�pnego dnia Aleksander Onoszko polecia� na organizowane w Malm�e pokazy lotnicze. Sta�y si� one okazj� do rozegrania pr�by startu mi�dzy RWD-13 a auto�yrem. Odziedziczona po RWD-9 mechanizacja p�ata pokaza�a swoje zalety. Kiedy auto�yro oderwa�o si� od ziemii Onoszko ze swoim samolotem lecia� ju� na wysoko�ci 70 metr�w! Nast�pnego dnia SP-ATJ wyruszy� w drog� powrotn� do Warszawy.

W sobot� 27 czerwca t� sam� maszyn� mjr Stanis�aw Skar�ynski wraz z dyrektorem DWL Jerzym W�drychowskim zamierzali si� uda� do Bre�cia nad Bugiem na Ogólnokrajowy Konkurs Modeli Lataj�cych w którym mieli by� cz�onkami jury. O godzinie 17³⁰ ich samolot oderwa� si� od murawy lotniska Mokotowskiego. W chwil� potem, gdy RWD-13 znajdowa� si� nad alej� �wirki i Wigury, silnik zacz�� przerywa� prac�. Mjr Skar�y�ski postanowi� wi�c wykona� zakr�t by rozezna� zaistnia�� sytuacj�. Wtedy jednak silnik zamilk� na dobre. Nie chc�c l�dowa� na zat�oczonej ulicy pilot postanowi� wróci� lotem �lizgowym na lotnisko. Niestety w ostatnich chwilach lotu samolot przepad� uderzaj�c do�� twardo o ziemi� w wyniku czego dyrektor DWL straci� przytomno��. Dosz�o tak�e do uszkodzenia przewodów paliwowych. Samolot zapali� si�. Lekko ranny mjr Skar�y�ski szybko wydosta� si� z kabiny i natychmiast ratowa� nieprzytomnego pasa�era. Wyprodukowany niespe�na dwa miesi�ce wczesniej samolot sp�on��.

Jesieni� tego samego roku Do�wiadczalne Warsztaty Lotnicze przyst�pi�y do produkcji dwudziestu dziewi�ciu egzemplarzy RWD-13. Na pocz�tku pa�dziernika uko�czono pierwszy z nich (SP-BJN, nr. fabr. 147), przeznaczony dla zwyci�zcy Challenge'34 - kpt. pil. Jerzego Bajana. 19 pa�dziernika firma eksportowa Jan Herse zakupi�a w Warsztatach siedem samolot�w tego typu: SP-BEU (nr fabr. 150), SP-BEW (nr fabr. 151), SP-BEX (nr fabr. 152), SP-BEY (nr fabr. 153), SP-BFD (nr fabr. 155), SP-BGL (nr fabr. 149), oraz u�ywany do tej pory przez DWL SP-ATE (nr fabr. 117). Wszystkie te egzemplarze by�y wyposa�one w silniki De Haviland Gipsy Major zakupione w Wielkiej Brytanii. Kilka dni p�niej fabryk� opu�ci�y kolejne maszyny tej serii. Ze wzgl�du na szczup�o�� pomieszcze� warsztatowych, jej produkcja trwa�a a� do wiosny nast�pnego roku.

RWD-13 by� samolotem �atwym w pilota�u. Najlepszym tego przyk�adem niech b�dzie takie oto wspomnienie in�. Witolda Rychtera: "Jaki to by� prawid�owy i pos�uszny samolot, mo�e �wiadczy� demonstracja , kt�r� wykona� Jurek Drzewiecki. Oto zaprosi� znanego publicyst� i dziennikarza lotniczego, Stanis�awa Strumpf-Wojtkiewicza do spr�bowania osobi�cie RWD-13. Redaktor jeszcze lata� nie umia�. "Bysio" posadzi� go na miejscu pilota (lewym). Sam siad� na prawym. Odsun�� si� z fotelem jak najdalej do ty�u tak, �e nie m�g� ju� dosta� do ster�w. Z tej pozycji po prostu dyktowa� redaktorowi, co ma czyni� i, jak porusza� sterami. Wystartowali, latali z p� godziny i wyl�dowali, a wszystko jedynie wed�ug ustnych wskaz�wek "Bysia", kt�ry ani razu ster�w nie dotkn��."

W pierwszym kwartale 1937 roku in�. Bronis�aw �urakowski opracowa� wersj� sanitarn� RWD-13, kt�r� oznaczono RWD-13S. Mog�a ona zabiera� lekarza oraz jednego rannego na noszach wstawianych do samolotu dzi�ki specjalnej klapie umieszczonej w prawej burcie kad�uba. Prototyp nowej wersji (SP+BFN) zosta� oblatany 30 kwietnia przez Aleksandra Onoszk�. W okresie od 19 maja do 4 czerwca samolot ten przeszed� badania w ITL, a nast�pnie zosta� wypr�bowany podczas �wicze� wojskowych. Dobre osi�gi RWD-13S zaowocowa�y zam�wieniem pierwszych czterech egzemplarzy (SP+BMG, +BMW, +BMY i +BMZ). Egzemplarze seryjne wersji sanitarnej r�ni�y si� od prototypu inn� rur� wydechow�, dodatkow� par� reflektor�w na ko�c�wkach p�ata, oraz dodatkowym wlotem powietrza umieszczonym pod kad�ubem.

Jednocze�nie LOPP zam�wi�a dwadzie�cia turystycznych RWD-13 z zamiarem przekazania ich aeroklubom 26 wrze�nia 1937 roku na lotnisku mokotowskim w Warszawie. Decyzja ta zaowocowa�a wyprodukowaniem kolejnych szesnastu RWD-13. Z tych obydwu serii licz�cych ��cznie pi��dziesi�t maszyn, dwadzie�cia cztery przekazano na wy�ej wspomnianej uroczysto�ci, trzyna�cie trafi�o na eksport, a pozosta�e zosta�y zakupione przez osoby b�d� firmy prywatne. Samolot nosz�cy rejestracj� SP-BFK zosta� nowym egzemplarzem fabycznym DWL zast�puj�c sprzedany wcze�niej SP-ATE. Do ko�ca roku Warsztaty wyprodukowa�y jeszcze cztery RWD-13S dla wojska. Otrzyma�y one wojskowy numer typu 12.

W lipcu 1937 dwa RWD-13 wzi�y udzia� w IV Mi�dzynarodowym Mityngu Lotniczym w Zurychu. W zawodach tych pierwsz� lokat� zdoby� Eugeniusz Przysiecki. Drugi RWD-13, pilotowany przez Aleksandra Onoszk�, uplasowa� si� na si�dmym miejscu. Korzystaj�c z pobytu w Szwajcarii Aleksander Onoszko uda� si� z wizyt� lotnicz� do Ignacego Paderewskiego, zamieszka�ego w�wczas w Morges pod Lozann�. Pilotowany przez niego samolot wyl�dowa� na pastwisku przylegaj�cym do willi polskiego pianisty. Zar�wno Ignacy Paderewski jak i otaczaj�ce go osoby �ywo interesowali si� poczynaniami polskiego lotnictwa. Wizyta nie trwa�a jednak d�ugo, gdy� s�ynny pianista musia� rych�o uda� si� do Lozanny. Po�egna� wi�c polskich lotnik�w dzi�kuj�c im za "pierwsz� wizyt� lotnicz�". Po powrocie do kraju Aleksander Onoszko opublikowa� artyku� o swojej wizycie w Morges. Spotka�y go z tego powodu pewne nieprzyjemno�ci ze strony dyrektora DWL Jerzego W�drychowskiego poniewa� Ignacy Paderewski by� dla �wczesnych polskich w�adz postaci� politycznie niewygodn�.

W tym samym roku powsta�a wersja turystyczno-sanitarna tego samolotu, oznaczona RWD-13ST, kt�rej kabina posiada�a wymienne wyposa�enie, dostosowane b�d� do lot�w turystycznych, b�d� do transportu jednego chorego na noszach. Pierwsze seryjne egzemplarze tej wersji opu�ci�y wytw�rni� w maju 1938 r. W tym samym czasie wprowadzono pewne zmiany w wyposa�eniu wszystkich budowanych od tej pory RWD-13: zmodyfikowano boczne oszklenie kabiny, oraz zast�piono p�oz� ogonow� ma�ym k�kiem. Ta ostatnia zmiana jest doskonale widoczna na zachowanych fotografiach egzemplarzy SP-BNP i SP-BNY.

W maju i czerwcu 1938 roku RWD-13S SP+BFN by� eksponowany na wystawie lotniczej w Belgradzie, a nast�pnie w Wiener Neustadt i w Budapeszcie. Miesi�c p�niej wzi�� on udzia� w mi�dzynarodowym konkursie na samolot sanitarny w Esch (Luxemburg) zajmuj�c drugie miejsce zaraz po LWS-2. Pierwszego sierpnia tego samego roku egzemplarz ten przekazano Aeroklubowi �l�skiemu. Og�em w roku 1938 wyprodukowano dziewi�tna�cie sztuk RWD-13², w tym najprawdopodobiej trzy w wersji T/S i dwa w wersji S.

Z pocz�tkiem roku 1939 DWL wprowadzi�y drobn� zmian� w malowaniu turystycznych wersji RWD-13. Biegn�ca dotychczas przez ca�y kad�ub strza�a dekoracyjna, by�a od tej pory przerwana na wysko�ci znak�w rejestracyjnych.

W kwietniu 1939 r. Eugeniusz Przysiecki wraz z kpt. pil. Stefanem Kry�skim dostarczyli lotem do Teheranu luksusowo wyko�czony RWD-13SP-BNY (nr fabr. 285), b�d�cy �lubnym podarunkiem rz�du polskiego dla nast�pcy tronu w Iranie. Wiosn� i latem tego samego roku wyprodukowano co najmniej dziesi�� egzemplarzy RWD-13. By�y to samoloty nosz�ce nast�puj�ce znaki rejestracyjne: SP+BJO, SP+BJR, SP-BNS, SP-BNY, SP-BNX, SP-BOK, SP-OKW i SP+WTN. Jeden egzemplarz (nr. fabr. 318) otrzyma� natomiast fabryczne malowanie wojskowe. Samolot ten, pilotowany przez Eugeniusza Przysieckiego, zosta� zestrzelony 3 wrze�nia w okolicach Brze�cia n/Bugiem.

We wrze�niu 1939 roku, wojsko przej�o kilkadziesi�t cywilnych RWD-13. Kilka z nich (m. in. SP-BFU i SP-WDL) trafi�o do Eskadry Sztabowej Naczelnego Dow�dztwa. 5 wrze�nia SP-WDL zosta� przydzielony do grupy dyspozycyjnej wiceministra gen. G�uchowskiego. Lata�a na nim Anna Leska. Loty ��cznikowe wykonywano z l�dowisk w Krasnym Stawie, Dubnie i Podhajcach. Ewakuacja do Rumunii mia�a miejsce 22 wrze�nia.

Mi�dzy 14 a 22 wrze�nia 1939 r. do Rumunii ewakuowano 27 egzemplarzy RWD-13 r�nych wersji. By�y to nast�puj�ce samoloty: SP-ATF, SP-ATH, SP-ATJ, SP-ATK, SP-BFG, SP-BFK, SP-BFP, SP-BFS, SP-BFT, SP-BFU, SP-BFW, SP-BJM (69-K), SP-BJU, SP-BME, SP-BMF, SP-BMJ, SP-BMK, SP-BMM, SP-BMO, SP-BMY, SP-BMT, SP-BNU, SP-BNW, SP-BOK, SP-HZM, SP-WDL oraz jeden wojskowy RWD-13S, ewakuowany z bazy w Ma�aszewiczach.

Wszystkie ewakuowane do Rumunii RWD-13 zosta�y bezprawnie przej�te przez tamtejsze w�adze wojskowe. Jedynie odkupiony przed wojn� od Aeroklubu Wile�skiego i wyremontowany samolot SP-ATF, stanowi�cy w�asno�� DWL, zosta� sprzedany, prawdopodobnie w r�ce prywatne. W�adze polskie czyni�y starania by odzyska� jedn� RWD-13 b�d� RWD-15, co pozwoli�oby wykonywa� loty kurierskie z Francji do Polski. Poczynania te nie przynios�y jednak oczekiwanych rezultat�w i �adna RWD-13 nie opu�ci�a Rumunii. Do wiosny 1940 roku samoloty te nie by�y w zasadzie u�ytkowane i pozostwa�y w hangarach. Za�acznik nr. 6 raportu attach� wojskowego Francji w Rumunii, p�k. Arbitre'a, nosz�cy dat� 15 kwietnia 1940 r., m�wi o zachowanych 16 egzemplarzach RWD-13. Wszystkie te samoloty trafi�y p�niej do 108 Eskadry Sanitranej. Gdy okaza�o si�, �e Polacy nie odzyskaj� swoich samolot�w, Rumuni postanowili je wyremontowa�. Niekt�re maszyny otrzyma�y w�wczas nowe jednostki nap�dowe. Po remoncie cz�� samolot�w przekazano rumu�skiemu lotnictwu wojskowemu, a cz�� przydzielono aeroklubom.

25 czerwca tego samego roku rumu�skie Minsterstwo Lotnictwa powo�a�o do �ycia Eskadr� Lotnictwa Sanitarnego. Zosta�a ona sformowana na lotnisku Bukareszt-Baneasa i otrzyma�a w�wczas dziewi�� RWD-13 oraz jednego Poteza 65 i dwa dwusilnikowe Monospary. Z chwil� wybuchu wojny niemiecko - sowieckiej 21 czerwca 1941 roku, trzy samoloty RWD-13S nosz�ce numery "1" (by�y SP+BJM), "2" (by�y SP+BMY) i "3" (by�y SP+BJU) przebazowano na lotnisko polowe Focsani. 10 lipca eskadra trafi�a na front, na lotnisko Tecuci. Od tego momentu samoloty wykonywa�y 3 - 4 zadania dziennie przewo��c rannych z Rybnicy i Edineti nad Dniestrem. Do 20 sierpnia jednostka przetransportowa�a 200 rannych z Besarabii. 21 sierpnia samoloty eskadry otrzyma�y malowanie ochronne. Od tego momentu do 1 wrze�nia RWD-13 pilotowane przez rumu�skie lotniczki przewozi�y rannych ze szpitala polowego w Sewerinowce pod Odess�, a nast�pnie, do 23 pa�dziernika, z miejscowo�ci Salz, Baden, Laska, Michaj�owka i Dimitriewka. Poniewa� �wczesne dzia�ania wojenne zniszczy�y wiele most�w na Dniestrze, samoloty eskadry wykorzystywano r�wnie� do frontowych lot�w ��cznikowych. Nast�pnie jednostka trafi�a na lotnisko Tighina sk�d 6 listopada zosta�a przeniesiona do Rumunii do bazy Bukareszt-Pipera. W sumie od lipca 1941 roku eskadra przetransportowa�a 700 rannych. Zim� 1941/1942 samoloty przesz�y kolejny remont w bukaresza�skich zak�adach ICAR po��czony z wymian� jednostek nap�dowych.

10 kwietnia 1942 roku powsta�a na lotnisku Bukareszt-Baneasa wspomniana ju� wcze�niej 108 Eskadra Sanitarna Transportu Lekkiego. Otrzyma�a ona 12 egzemplarzy RWD-13, w tym wszystkie nale��ce uprzednio do Eskadry Lotnictwa Sanitarnego. Nowa jednostka wykona�a sw�j pierwszy lot 22 maja, transportuj�c rannego marynarza z Konstancy do Bukaresztu. W sierpniu podzielono j� na dwie sekcje. 18 sierpnia I sekcja 108 eskadry przelecia�a przez Tiraspo, Niko�ajew i Stalino do miejscowo�ci Kotielnkowo po�o�onej 200 kilometr�w na zach�d do Stalingradu. Posiada�a ona 6 RWD-13, w tym egzemplarze o numerach "1", "2" i "3". Do Kotielnikowa przywo�ono rannych z Awganerowa, Aksaj i Szutowa. 6 wrze�nia lotnisko na kt�rym stacjonowa�a sekcja zosta�o zbombardowane przez sowieckiego bombowca. Dwa dni p�niej na jednym RWD-13S zatrzyma� si� podczas lotu silnik, zmuszaj�c jego pilotk�, Marian� Dragescu do awaryjnego l�dowania na pobojowisku. Po oczyszczeniu filtru paliwa ze stepowego py�u samolot wystartowa� szcz�liwie w dalsz� drog�. 10 wrze�nia jednostka zosta�a przeniesiona na lotnisko P�odowitoje znajduj�ce si� 40 kilometr�w na po�udnie od Stalingradu. Ostatni RWD-13S, pilotowany przez Marian� Dragescu, opuszcza� lotnisko w Kotielnikowie podczas bombardowania. W P�odowitoje starano si� wykonywa� jak najwi�cej lot�w pomimo niemal�e codziennych atak�w lotnictwa sowieckiego. Swoje uczestnictwo w bitwie pod Stalingradem jednostka zako�czy�a 1 pa�dziernika bilansem 300 lot�w z ci�ko rannymi i powr�ci�a przez Stalino do Bukaresztu. Samoloty trafi�y do przegl�du w zak�adach ICAR.

I Sekcja 108 eskadry wznowi�a dzia�alno�� w maju 1943 roku. Tym razem wykonywano g��wnie loty ��cznikowe na rzecz rumu�skiego dow�dztwa w Odessie. 8 lipca samoloty (3 RWD-13S i 3 RWD-13) trafi�y na Krym do miejscowo�ci Symferopol sk�d wykonywano loty sanitarne do Kubania gdzie walczy�y wojska rumu�skie dowodzone przez gen. Avramescu. Jedynym wyj�tkiem by� transport rannego lekarza z Chersonia do Niko�ajewa wykonany 22 wrze�nia na RWD-13S nr "2". Og�em w roku 1943 sekcja przetransportowa�a 200 rannych. Brak danych na temat dalszej dzia�alno�ci tej jednostki.

II Sekcja 108 eskadry rozpocz�a swoj� wojenn� dzia�alno�� 30 sierpnia 1942 roku na lotnisku Stalino. Na jej wyposarzeniu znajdowa�o si� 7 RWD-13 i 1 Jungmann. W ci�gu pierwszego miesi�ca przetransportowano 150 rannych z rejonu Starobielska, Kresinskaja i Tuzowa. 27 pa�dziernika sekcja trafi�a na lotnisko Morozowskaja dok�d zwo�ono rannych z frontu, co zmusza�o pilot�w RWD-13 do cz�stych l�dowa� w przgodnym terenie. Ilo�� zada� zwi�ksza�a si�: mi�dzy 1 a 15 listopada przewieziono 250 rannych. 15 listopada dokonano kolejnej zmiany miejsca postoju jednostki. Tym razem by�e polskie "erwudziaki" znalaz�y si� w Rostowie, sk�d odbywa�y loty do Stalino i Niko�ajewa. Znaczne zu�ycie samolot�w poci�gn�o za sob� odes�anie II Sekcji do Bukaresztu 8 stycznia nast�pnego roku.

Dalsze dzia�ania jednostka wykonywa�a przy u�yciu jednego RWD-13S, jednego Poteza-65 oraz czterech RWD-13 odnalezionych w Symferopolu. W okersie tym wykonywano 2-3 zadania dziennie przeworz�c rannych do szpiltali w Niko�ajewie i Symferopolu. 6 pa�dziernika sekcja trafi�a na lotnisko Sarabuz, sk�d przewioz�a 120 rannych. 27 pa�dziernika nast�pi�a kolejna zmiana lotniska. Now� baz� ulokowano w Chersoniu. Niebawem nast�pi�o przerwanie frontu w rejonie Pieriekopu, co wywo�a�o konieczno�� wykonywania lot�w nad morzem. Tym razem miejsce rannych zaj�a poczta oraz oficerowie dow�dztwa. 20 grudnia odes�ano jednostk� do Bukaresztu, a jej samoloty trafi�y do remontu.

13 kwietnia 1944 roku II Sekcja 108 eskadry, wyposa�ona prawdopodobnie w 4 RWD-13, zosta�a przebazowana na lotnisko Bacau ko�o Jass, sk�d przetransportowano 80 rannych. Ponadto przewo�ono poczt� oraz oficer�w Sztabu Generalnego. Gdy 22 sierpnia zosta� pod Jassami prze�amany front, jednostka przenios�a si� na lotnisko Patesti. Tego samego dnia jeden RWD-13 zosta� u�yty do lotu zwiadowczego do Bacau, kt�re by�o pogr��one w walkach z Sowietami. 23 sierpnia Rumunia skapitulowa�a przed Sowietami. Samoloty sekcji znalaz�y si� na lotnisku Marculesti, sk�d nazajutrz uda�y si� do Calarasi. 26 pa�dziernika 1944 r. II Sekcja 108 Eskadry Sanitarnej Transportu Lekkiego zako�czy�a swoj� dzia�alno��.

S�u�ba w tej eskadrze okaza�a si� trudnym i zarazem udanym sprawdzianem dla RWD-13. In�ynierowie z DWL zapewne nie przypuszczali, �e ich konstrukcja b�dzie z powodzeniem s�u�y�a w tak ci�kich warunkach ... Podczas dzia�a� wojennych 108 eskadra utraci�a 2 RWD-13.

Wed�ug danych rumu�skich do lata 1944 roku zachowa�o si� 18 egzemplarzy RWD-13, z czego tylko 5 sprawnych. Z chwil� przej�cia Rumunii na stron� aliant�w, czyli 25 sierpnia, w u�yciu pozostawa�y 4 maszyny tego typu, wszystkie w 108 Eskadrze Sanitarnej. W roku 1945 kilka RWD-13 s�u�y�o w 113 Eskadrze ��cznikowej. Po zako�czeniu dzia�a� wojennych samoloty te zosta�y skierowane do remontu w zak�adach ICAR, kt�ry w wi�kszo�ci przypadk�w trwa� do wiosny 1946 roku. Wiadomo r�wnie�, �e w Rumunii wytwarzano nowe skrzyd�a dla RWD-13. Dalsze losy tych samolot�w nie s� znane.

W roku 1947 do Polski powr�ci� RWD-13S (SP+BMY). Mi�dzy 15 marca a 10 maja nast�pnego roku przechodzi� on w G��wnym Istytucie Lotnictwa pr�by kontrolne z owiewkami na ko�ach. W dniu 31 pa�dziernika tego samego roku zosta� wpisany do Rejestru Pa�stwowego Statków Powietrznych (poz. 212) jako RWD-13 bis i otrzyma� now� rejestracj� SP-MSZ. W roku 1949 zosta� przebudowany, wed�ug projektu in�. Tadeusza So�tyka, na zwyk�y samolot turystyczny. Pewnym curiosum mo�e by� fakt i� przez pewien okres czasu maszyna ta nosi�a jednocze�nie polsk� rejestracje na kad�ubie i ... kokardy rumu�skiego lotnictwa wojskowego na skrzyd�ach, co sta�o w jaskrawej sprzeczno�ci z przyj�tymi przepisami lotniczymi! SP-MSZ wykonywa� loty kurierskie dla Ministerstwa Spraw Zagranicznych do roku 1955, po czym zosta� skasowany. Jego portem macierzystym by�o lotnisko Warszawa Goc�aw.

Kolejnym RWD-13, kt�ry powr�ci� z wojennej tu�aczki, by� przyporowadzony w maju 1947 r. egzemplarz nosz�cy przed wojn� rejestracj� SP-BMT i nale��cy do Aeroklubu Warszawskiego. Samolot ten zosta� "przydzielony" do Lotniczych Warsztat�w Do�wiadczalnych w �odzi, gdzie poddano go remontowi. Pracownicy LWD wykonywali na nim loty s�u�bowe. Po czterech lotach z instruktorem zosta� na tej maszynie wyszkolony na pilota J�zef Zielezi�ski. Egzemplarz ten otrzyma� w kwietniu 1950 roku rejestracj� SP-ARG. Pozosta� w u�yciu do grudnia 1953 r. po czym zosta� skasowany.

Trzecim samolotem tego typu jaki powr�ci� do Polski by� dawny SP-BFU. W maju 1950 r. otrzyma� znaki rejestracyjne SP-ARH. Zosta� on skre�lony z rejestru w tym samym czasie co SP-ARG.

Ostatnim egzemplarzem RWD-13 repatriowanym z Rumunii by� lotowski SP-BNU. Samolot ten zosta� zakupiony dla pisarki Marii Wardas�wny. Po powrocie do kraju przej�� go jednak jego przedwojenny w�a�ciciel. W wyniku procesu wytoczonego przez M. Wardas�wn�, PLL LOT wyp�aci� pisarce odszkodowanie za odebrany samolot. W sierpniu 1951 r. nadano temu egzemplarzowi rejestracj� SP-ARL. Podobnie jak SP-ARG i SP-ARH wykre�lono go z rejestru w grudniu 1953 roku. By�a to decyzja polityczna, nie maj�ca nic wsp�lnego ze stanem technicznym p�atowc�w. Dzi� SP-BNU jest jedynym zachowanym w Polsce egzemplarzem RWD-13. Mo�na go ogl�da� w krakowskim Muzeum Lotnictwa. Wszystkie cztery RWD-13 przyprowadzi� z Rumunii przedwojenny dzia�acz Aeroklubu Lwowskiego, in�. Witold Kasprzyk. Loty repatriacyjne odbywa�y si� na trasie Bukareszt - Katowice.

W��cznie z prototypem wykonano co najmniej 96 sztuk RWD-13 wszystkich wersji³. Dalsze 20 egzemplarzy wyprodukowano na licencji w Jugos�awii. Do dzi� zachowa� si� jeden lataj�cy RWD-13. Jest nim egzemplarz o numerze fabrycznym 286, wyprodukowany przez DWL w 1938 roku. Znajduje si� on w brazylijskiej miejcowo�ci Itu, a jego szcz�liwym posiadaczem jest kolekcjoner starych samolot�w i zarazem wsp�w�a�ciciel linii lotniczych TAM, Joao Amaro.

   

Przypisy:

¹ By�y to prawdopodobnie samoloty SP-ATA, SP-ATC, SP-ATD, SP-ATF i SP-ATG.

² By�y to mi�dzy innymi samoloty SP-BGP, SP-BJM, SP-BJU, SP-BNP, SP-BNS, SP-BNT, SP-BNU, SP-BNW, SP-BNY i SP-ZAM.

³ Leszek Dul�ba w ksi��ce "Samoloty RWD" na str. 44 pisze, �e DWL wyprodukowa�y ponad 100 sztuk RWD-13, natomiast Andrzej Glass w artykule "O Stanis�awie Wigurze" opublikowanym w Technice Lotniczej i Astronautycznej nr. 11-12/1987 szacuje liczb� zbudowanych RWD-13 na 105.

 

Czasopisma:

Gazeta Polska - 28.06.1936

 

Dane techniczne RWD-13: Rozpi�to��: 11,5 m   Pr�dko�� minimalna: 67 km/h D�ugo��: 7,85 m   Wznoszenie:  3,8 m/s Wysoko��: 2,05 m   Pu�ap:  4200 m Powierzchnia no�na: 16 m2   Zasi�g:  900 km Masa w�asna: wersja S: 530 kg 535 kg   Rozbieg: 125 m Masa u�yteczna: wersja S: 400 kg 535 kg   Dobieg: ... m Masa ca�kowita: 930 kg   Zu�ycie paliwa: 28 l/h Pr�dko�� maksymalna: 210 km/h   Maksymalny czas trwania lotu: 5 h Pr�dko�� przelotowa: 180 km/h   Silnik PZIn� Major 4 o mocy: 130 KM

Cena samolotu: 35 500 - 38 500 z� (wesja S: 33 000 - 36 000 z�)
w tym silnik 10 000 - 13 000 z�

Teksty i opracowanie: (c) 2004 - 2020, Robert Gujski.
Wszelkie prawa zastrze�one. Wszelkiego rodzaju kopiowanie, bez zgody autora, zabronione.